MOTORE URRITASUNA

DEFINIZIOA

Motore urritasuna duen pertsona batek, gorputzeko koordinazioan alterazioren bat du. Hau da, sistema bateko funtzionamenduan anormaltasuna du. Hau modu etengabe edo iragankorrean eduki dezake. Hauek gelan, adierazle batzuetan mugak izaten dituzte beste gelakideekiko.

Motore urritasun hauek, edozein kasuzko gertaera baten ondorioz agertu daitezke:

• Genetikoak

• Mikrobio-infekzioak

• Gaixotasunak

• Istripuak

• Jatorri ezezagunak

IDENTIFIKAZIOA

EZAUGARRIAK

• Nebio sistemari dagozkion urritasunak, bi jatorri eduki ditzakete, batetik jatorria garunean edukitzea eta bestetik, jatorria ardatzean egotea.
• Giharre sisteman, giharre miopatia edo distrofia progresiboak aurki ditzakegu.
• Hezur artikulazio sisteman aldiz, malformazio kognetikoak, distrofiak mikrobianak edota haur erreumatismoa aurki ditzakegu.
• Garun paralisia duen haur batek, garunean lesio bat izan ondoren, posturaren eta mugimenduaren desorden bat izango du. Lesioaren larritasuna, burbuinean duen kokapenaren eta tamainaren araberakoa da. Garun paralisia, jaiotzan, jaiotzaren aurretik edo jaiotzaren ostean sortu daiteke. Garun paralisia izanez gero ainbat eragin izan ditzakete (gorputzeko mugimenduan arazoak, ahozko komunikazioan arazoak, epilepsia, arnasketa arazoak, arazo sentsorialak…).

Zer gertatzen da motore urritasuna daukan umearekin?

• Osteogenesi osatugabea: errez apurtzen dira hezurrak
• Gehienak garun paralisiarengatik daude sortuak
• Oztopo asko sozializazioan- hizkuntzagatik (gehienak oso robotizatuak izaten dira- makinekin)
• Claudia: arazoak ditu hitz egiteko arnasa kontuak direla eta
• Arrieta: mingaina arazoak (ahoaren muskulaturarekin arazoak)  nahiz eta ondo arnastu
• Distrofia muskularra: degenersatiboa, mina ez daukate, no poder cortar la carne del plato, que te ayuden en los aseos… (haur hezkuntzan ez dira ikusten aurrerago gertatzen direlako)
• Ela: nerbio sistemaren kontuan arazoa, degeneratiboa (arazoak daudenean jaiotzetik baina ez dira ikusten eta aurrerago ikusten dira)

ESKU-HARTZEA

Horrelako haur bat gelan izan ezkero, ahalik eta azkarren hasi behar gara  esku hartzea antolatzen, izan ere bere ongizate maila defendatu eta garapen integrala betetzen saiatu behar gara. Aipatutakoa bete ahal izateko, oso komenigarria izango litzatekeen hezkuntza komunitatearekin (guraso, fisioterapeuta, logopeda…) oso harreman erekia izatea.Horretarako, hasiera-hasieratik gelako antolaketa haur honek dituen beharretara antolatu behar dugu, bai ahulki albel edo mahai egokituak jarriz.

Motore eusko jaurlaritzaren ikuspegia:

1. NERBIO SISTEMARI DAGOZKIONAK: GARUN JATORRIKOAK.

Haur garun paralisia:

Garun paralisia eraso entzefaliko baten ondorioa da.

Alde nabarmenak hauek dira:

• Garun lesioan suntsitu diren nerbio zelulak ez dira berritzen.
• Lesioa ez da progresiboa, baina ezintasunei arreta jarri behar zaie.
• Jaiotzetik hiru urte bete arte eratortzen diren aldaketak umearen garapen orokorrean eragin dute. Sarrien ematen direnak eta garrantzitsuenak motore alorreko eragina eta hizkuntz alorrekoak dira.

Kausak:

1. Jaio aurreko faktoreak: Haurdunaldian ematen dira eta amaren bidez fetoarengan eragina dute.
2. Jaiotze inguruko faktoreak: Erditzean gertatzen dira, adibidez, anoxia (edo oxigeno eza).
3. Jaio ondorengo faktoreak: Aipatzekoak dira elgorria, meningitisa… hauek ondorio gisa garun lesio bat utzi dezakete.

Garun paralisi bat ezin da saihestu baina gertatzeko probabilitatea jaistea posible da.

Garun paralisia duen pertsona berean kausa bat baino gehiago eman daitezke.

MOTAK:

Motore urritasunaren sailkapena:

• Tetrapaeresia  edo tetraplegia: Maila funtzionalean haurrak ibili ezin izatea gerta daiteke, edo zailtasunak izatea, edota laguntza ortopedikoak behar izatea. Manipulazio zailtasunez beterikoa izan daiteke.

• Disparesia, displejia edo paraplejia: Garun lesioak daude batik bat eta horrek motore eragozpena eragiten du. Goiko atalak ondo egoten dira. Kasu larrienetan ezin izaten dute bakarrik ibili edo makuluak behar izaten dituzte.
• Hemiparesia edo hemiplegia: Gorputzaren alde ezkerraren edo eskumaren afektazio mailari buruz ari da. Afektatua izan den aldeko goiko atalak zailtasunak. Nerbio sisteman ezintasunak izan ditzake ezintasun funtzionaletik hasi eta eskuaren mugimendu trebeak burutzeko motrizitate lodiko gaitasunera arte eragina izan dezake.

Paralisi motak:

• Espastikoa: Lesioa motore geruzako zelula piramidaletan du eragina.
• Atetosikoa: Lesioak jatorria duten bide extrapiramidalengan du eragina.
• Atatoxikoa: Lesioak zerebeloan du eragina.

Garun paralisiaren ondorioak eta agertzeko erak:

Garun paralisia duten guztiek zailtasunak izaten dituzte jarreraren kontrola mantentzeko, mugimendu koordinatu, disasoziatu eta zehatzak egiteko eta oreka mantentzeko.

IDENTIFIKAZIOA

MUGAK:

• Elikadura: Hainbat erreflexu ez agertzea, jarrera kontrol eza izatea, mihiarekin bultzatzea janaria kanporutz botaz, koska egiteko erreflexua izatea, behatz-begi komunikazioa eza…

• Arnasketa: Arnasketan zailtasunak.
• Fonazioa: Soinu bat mantentzeko zailtasuna.
• Artikulazioa: Mugimendu trebeak egiteko zailtasuna.

Hizketa ulerkor baten garapenean bi talde daude:

• Hitz egiten dutenak: Hizketa erabiltzen dute komunikatzeko, adierazteko era oso desberdina da.

• Hitz egiten ez dutenak: Komunikatzeko hizketa eragotzita dutenak dira.

Komunikazioaren garapena:

Hitz egiten ez duten ikasleek beren hizkuntzaren garapen ez da osoa eta zenbait zailtasun izaten dituzte irakurtzerakoan.

• Traumatismo kraneoenzefalikoak:

Garuneko lesio lokalizatu edo nahastuen ondorio dira, buru-hezurreko masa enzefalikoa astintzearen ondorio da. Honen kausa istripuak izaten dira.

• Ardatz bifidoa:

Ardatze bifidoa atzekaldeko bertebra arku bat edo gehiagoren fusio edo ixte ezak adierazten duen sortzetiko malformazioa da.

Bi mota: Ezkutukoa eta agerikoa.

• Poliomelitia:

Medula espinalaren motore neuronei erasotzen dien birus batek eragindako gaixotasun infekzioso bat da.

Poliomelitiaren ondorioak motoreak (giharren paralisia eta atrofia) edo ortopedikoak (hezurrak hazitzerakoan paralitikoa den beheko atala moztea) dira.

• Traumatismo edo lesio medularrak:

Luxazioa, bertebra bat edo gehiago haustea eta gainera medularen lesioa eragiten duten bizkar hezurrak kolpe fuerteak jasea.

Lesioaren mailaren arabera, motore eragozpena aldakorra da.

Gihar sistemari dagozkion mugak:

• Miopatia edo giharre distrodia prograsiboak:

Giharre fibrarengan eragina izateagatik nabarmentzen da, eta bere degenerazio progresiboak aparailu lokomotoreko giharreak ahultzen joaten da. Garaiz garatzen da, 2 eta 6 urteren artean orokorrean.

Bi etapa izan ohi ditu:

1- Lehenengo hamarkada (haurrak ibili daitekeen hura).

2- Bigarren hamarkada (abiatzea ezinezko egiten duena).

Hezur-artikulazio sistemari dagozkionak:

• Malformazio kongenitoak:
• Aginesia(ausentzia kongenitoa)
• Fokomelia(malformazio kongenitoa atal baten loturaren faltarengatik).

• Artrogriposia:
• Giharre eskeletikoa behar bezala garatu ez delako nabarmentzen den gaixotasuna da. (ez da progresiboa).